TFT beeldschermen voor thuisgebruik zijn er inmiddels alweer een jaar of 10. In het begin waren ze vooral klein en niet te betalen. De eerste 14" TFT schermen die op de markt kwamen hadden een prijs van om en nabij de 1500 gulden.
Voor die tijd konden we alleen de CRT schermen (Cathode Ray Tube) waarvan de geschiedenis terug gaat naar het jaar 1897 waarin een Duitse natuurkundige, Karl Ferdinand Braun, een crt-oscilloscoop bouwde.
Om van een oscilloscoop naar een televisie en later het computerscherm te komen, moest er nog wel het een en ander gebeuren. Zo moesten de elektronen, die door het elektronenkanon worden afgeschoten, eerst gefocused worden met een magneetspoel. Daarna zorgen andere magneetspoelen voor het afbuigen van de elektronenbundels. Zij zorgen ervoor dat de bundels het scherm netjes aftasten, van links naar rechts, van boven naar beneden, keurige lijntjes.
Maar CRT schermen zijn vooral groot en zwaar.
Over de preciese datum van het uitvinden van de LCD of TFT technologie kan ik helaas niets terug vinden op internet. LCD stamt naar eigen schatting al uit de jaren 70, maar TFT is een latere technologie en ik neem aan dat de ontwikkeling hiervan plaats vond ergens mid jaren 80. Voordat deze TFT technologie het stadium van de eind-consument bereikte was het toch zeker wel eind jaren 90.
Tegenwoordig worden CRTs steeds vaker vervangen door de bekende platte beeldschermen. Ook wel TFT's of LCD's genoemd, zijn dit beeldschermen die vergelijkbaar zijn met de display van een digitaal horloge. Vloeibare kristallen (LCD) worden onder stroom gezet en laten licht wel of niet door, afhankelijk van hun orientatie ten gevolge van de spanning die erop staat.
LCD betekent: Liquid Crystal Display
TFT betekent: Thin Film Transistor
Natuurlijk zijn er ook de bekende plasma-schermen die (nog?) niet in computers worden gebruikt: OLED (organic light emitting diode) displays.
Om op alle vormen van technologie in te gaan is wellicht een beetje te veel van het goede. Een ieder die zich hier wat meer in wil verdiepen vind op internet een schat aan informatie hieromtrent.
In ieder geval is TFT de meest gebruikte technologie bij de hedendaagse computermonitoren.
Maar dat wil niet zeggen dat zomaar iedere TFT geschikt is voor ieder doeleinde. Ook bij TFT monitoren is er een verscheidenheid aan schermen, waarbij de specificaties bepalen voor welk doeleinde een bepaald scherm het meest geschikt is. Hierbij spelen toegangstijd (response time), rekenkracht en kijkhoek een beslissende rol.
Vandaag de dag zijn TFT schermen zeer betaalbaar. Je hebt al een fatsoenlijke 17" TFT voor om en nabij de € 149,00
Maar is dit een scherm welke geschikt is voor kleur-getrouwe fotobewerking?
Ik durf zo maar NEE te zeggen. Waarom? Welnu, het goedkopere segment TFT schermen beschikken over minder geavanceerde technologie dan de duurdere schermen. Minder technologie betekent in dit geval minder kwaliteit.
Schermen worden aangestuurd door een processor, net zoals de processor in de computer. Dit is de motor van het apparaat. De procesor bepaalt de kwaliteit van de opbouw van het beeld, en tevens de kwaliteit (en hoeveelheid) "echte" kleuren die kunnen worden weergegeven.
Allereerst zijn er drie belangrijke "hoofd-soorten" schermen (hierna ook wel "panels" genoemd).
We maken onderscheid in TN / PVA / MVA / IPS
Daarna maken we ook nog eens onderscheid in het aantal "bits" van het betreffende scherm. Bits is een aanduiding voor de rekenkracht (kleurdiepte) per primaire kleur (rood - groen - blauw) en het contrast-ratio.
De goedkopere schermen beschikken allemaal over 6-bits technologie. Deze schermen liggen allemaal in de prijsklasse tot (ca.) 400 Euro (tot 22 inch breedbeeld)
De duurdere schermen beschikken over 8-bits technologie en hoger (tot wel 18-bits per kanaal !!!)
Waarom is het aantal bits zo belangrijk dan?
Welnu, dit bepaalt de rekenkracht van de processor van het scherm, en daarmee het aantal "echte" kleuren welke kunnen worden weergegeven, alsmede de kleurdiepte van de kleuren.
Bijvoorbeeld, 24-bit oftewel "true color word samengesteld uit 3 kleuren (R-G-B) met ieder 8-bits kleuren. (3 x 8-bits = 24-bits)
Het aantal "echte" kleuren welke een dergelijk scherm kan produceren is dan makkelijk uit te rekenen:
2^8 x 2^8 x 2^8 = 256 x 256 x 256 = 16.777.216 echte kleuren
De schermen die een snellere toegangstijd hebben (reposnse time) reduceren het aantal bits per kleur naar 6 omdat dit minder rekenkracht vereist en dus sneller kan reageren. Als we dan even rekenen dan komen we tot het volgende resultaat:
2^6 x 2^6 x 2^6 = 64 x 64 x 64 = 262.144 echte kleuren
Ons menselijk oog kan (ca.) 6 miljoen kleuren waarnemen. Je ziet dus dat je aan een 6-bits scherm dan een hoop tekort komt. En deze tekortkoming ga je tegenkomen bij het bewerken van foto's.
Wie een "snel" scherm nodig heeft (bijvoorbeeld voor spelletjes) kan het beste voor een TN panel kiezen. TN staat voor Twisted Nematic. Deze schermen hebben doorgaans razendsnelle toegangstijden, tot wel 2 milliseconde. Hierbij word vaak gebruik gemaakt van een soort "turbo" technologie om dit soort toegangstijden te behalen. Echter, deze schermen beschikken altijd over 6-bits technologie en zijn daarom beslist niet geschikt voor fotobewerking.
Hoe kun je zien of een scherm 8-Bit of 6-Bit is?
Dit is één van de grootste problemen voor consumenten die een TFT aan willen schaffen. De meeste fabrikanten geven in hun product-specificaties de kleur-diepte niet prijs. Als de fabrikant schrijft: 16,7 miljoen kleuren dan mag je er van uit gaan dat het (minimaal) een 8-bit scherm betreft. Echter, word er in de specificaties aangeduid: 16.2 of 16 miljoen kleuren dan mag je met zekerheid aannemen dat het een 6-bits sherm betreft. Ook kun je aan hand van de toegangstijd al redelijk nauwkeurig vaststellen of het een 6bits of 8-bits scherm betreft. Een 8 bits scherm zal nooit sneller zijn dan 8 milliseconde (response-time) terwijl een 6-bits scherm toegangstijden heeft tot wel 2 milliseconde. Een fabrikant die dus in de specificaties schrijft dat zijn scherm 16,7 miljoen kleuren heeft met een response-time van 4 milliseconde, is dus een leugenaar.
Wie foto's wil bewerken en daarbij kleur-echtheid hoog in het vaandel heeft, moet ietsjes dieper in de buidel tasten voor een PVA scherm.
Deze schermen zijn er in 8-bits technologie en hoger. Echter, 8 bits (per kleur) volstaat prima.
Er is bij deze panelen werderom onderscheid te maken in verschillende typen: MVA / PVA / IPS
Deze technologieën onderscheiden zich vooral in de "kijk-hoek" waarmee je het beeld op de monitor bekijkt, en het behoudt van kleur-echtheid / helderheid en contrast onder deze hoek. Ook onderscheiden deze schermen zich in het contrast-ratio.
MVA (Multi-domain Vertical Allignment) was één van de eerste technologieën waarmee de kijkhoek aanzienlijk verbeterd werd. Men bereikte dit door de vloeibare chrystallen op een alternatieve manier te plaatsen in het panel.
PVA technologie (Patterned Vertical Alignment) was ontwikkeld door Samsung als alternatief op MVA technologie om een nog grotere kijkhoek te creëren zonder verlies van kleur-echtheid / contrast en helderheid. Dit werd bereikt door toepassing van een speciaal raster (matrix).
IPS (In-Plane Switching) was ontwikkeld door Hitachi in 1996 eveneens met als doel om de kijkhoek te vergroten. Echter, deze verbetering ging ten kostte van de response-time, welke bij dit soort schermen typisch rond de 50 milliseconde lag. IPS schermen waren ook extreem duur.
IPS is sinds die tijd alweer vervangen door S-IPS (Super-IPS, Hitachi in 1998), en heeft alle voordelen van IPS technologie met de mogelijkheid van een snelle toegangstijd. Ofschoon de kleuren-reproductie die van een goede CRT beeldbuis benadert is het contrast-ratio relatief laag. S-IPS technologie word veelal gebruikt bij schermen van 24" en groter. LG en Philips zijn de enige fabrikanten van S-IPS schermen.
AS-IPS (Advanced Super IPS) was ook door Hitachi ontwikkeld in 2002, en verbetert de contrast-ratio van S-IPS traditionele schermen aanzienlijk, tot het punt waarop ze niet veel onder doen voor een PVA scherm. De term AS-IPS word ook gebruikt als aanduiding voor NEC schermen (bijv. NEC LCD20WGX2) gebaseerd op S-IPS technologie, in dit geval ontwikkeld door LG / Philips.
Weer een andere variant is A-TW-IPS (Advanced True White IPS) LCD ontwikkeld door LG / Philips voor NEC. Dit is een custom S-IPS scherm met TW (True White) kleur-filter om "wit" meer natuurlijk te maken en het "color gamut" uit te breiden. Deze schermen worden toegepast bij professionele LCD's voor studio's en grafische bureau's.
Nou, al met al een hoop verwarrende informatie. Maar hoe weet ik nou wat ik moet kiezen?
Goed, we gaan even terug naar de basics.
Onze ogen kunnen (ca.) 6 miljoen kleuren waarnemen. Dat houdt in dat ieder 8-bits scherm zou kunnen volstaan voor fotobewerking. Immers, 8-bits technologie geeft ons 16,7 miljoen "echte" kleuren.
Ook speelt de kijkhoek en het contrast-ratio een belangrijke rol bij het maken van een keuze.
Hierbij springt de PVA technologie er als beste uit. Deze technologie weet een goede combinatie te maken van kleur-diepte / contrast / kijkhoek / toegangs-snelheid.
Tegenwoordig hebben de meeste PVA schermen een contrast-verhouding van 1000:1 en een toegangstijd tussen de 8 en de 12 milliseconde.
Een veel gehoord argument is echter dat een PVA scherm niet geschikt zou zijn voor spelletjes en video. Welnu, dat was tot een aantal jaar geleden het geval. Dit had te maken met de relatief trage toegangstijd waardoor er "ghosting" plaats vond op het scherm (een soort van staart achter een snel bewegend beeld). Echter, deze technologie is dusdanig verbeterd in de afgelopen 3 jaar dat toegangstijden tussen de 8 en 12 milliseconde heel normaal zijn. Dat maakt deze schermen ook geschikt voor het spelen van spelletjes en het bekijken van video beelden. Ons menselijk oog kan een snelheid <14 milliseconde sowieso niet meer waarnemen. Het argument dat een PVA panel niet geschikt zou zijn voor deze doeleinden is dus ongegrond.
Contrast-verhoudingen zijn uitermate belangrijk voor de weergave van echt zwart en zwart naar grijs gradaties, evenals echt wit en wit naar grijs gradaties. Hoe hoger de contrast-verhouding, des te meer gradaties er mogelijk zijn. Een typisch geschikte contrastverhouding voor fotobewerking is 800:1 en hoger (bij voorkeur 1000:1)
Bij lagere contrastverhoudingen (zoals 600:1 bij de meeste TN schermen) is het risico groot dat zwart-partijen te snel dichtlopen (geen doortekening op het scherm te zien terwijl de wel in de foto zit) of uitgebeten wit-partijen (terwijl er nog wel doortekening in de foto zit).
Dus wat is de eindconclusie?
Wij als foto-fanatieken kunnen het beste volstaan met een PVA panel. Deze liggen ietsjes duurder in de markt dan TN panels, maar het verschil in kwaliteit ga je beslist tegen komen en dat maakt het de meerprijs dan ook waard.
Ga tijdens je zoektocht naar een geschikt scherm naar de website van fabrikanten, kijk naar de specificaties en lees veel reviews. Daar leer je een hoop van.
Gewoon 5 x 4 formaat of 16 x 10 breedbeeld? :huh:
Dit is uiteraard een persoonlijke keuze. Uiteraard zijn er 5 x 4 PVA schermen alsook 16 x 10 breedbeeld PVA schermen. Toch heb ik de neiging om de voorkeur te leggen bij een 16 x 10 breedbeeld scherm.
Waarom?
Tijdens mijn zoektocht vorige maand naar een nieuwe monitor was ik erg sceptisch en onzeker over een breedbeeld-monitor. Ik twijfelde vooral aan het feit of webpagina's en andere toepassingen op mijn computer wel op een correcte manier weergegeven zouden worden.
Uiteindelijk heb ik zelf toch gekozen voor een breedbeeld, en ik moet eerlijk zeggen; ik zou voor geen goud meer terug willen naar een 5 x 4 monitor.
De redenen:
In de eerste plaats schieten wij foto's in het 3 x 2 formaat. Op een 5 x 4 monitor heb je bij het bewerken en bekijken van de foto's een grote zwarte balk boven- en onder de foto. Maar een 16 x 10 breedbeeld monitor komt vrijwel overeen met een 3 x 2 foto die uit onze camera komt rollen. Je krijgt dus meer foto te zien op je scherm, en minder zwarte balk.
Ik merk overigens dat ik mijn foto's nu crop naar een 16 x 10 verhouding zodat ze beeldvullend zijn. Dit formaat is werkelijk prachtig, en zelfs nog indrukwekkender dan het 3 x 2 formaat. Het betekent dat je boven (of onder) een miniscuul randje van je originele foto af moet croppen. Meestal bevind zich op dit gebied van de foto sowieso geen waardevolle informatie.
Met vrijwel volledige zekerheid durf ik nu al te stellen dat, gezien de populariteit van 16 x 10 breedbeeldmonitors, de afdrukcentrale's tussen nu en 2 jaar tijd ook gaan komen met afdrukken in deze verhouding.
Het andere voordeel wat ik ondervonden heb met mijn breedbeeldmonitor is dat je bij heel veel toepassingen lekker veel ruimte hebt. In WORD kan ik bijvoorbeeld twee volledige pagina's naast elkaar op 1 scherm krijgen, en goed leesbaar bovendien. Bij Photoshop of andere fotobewerkingsprogramma's heb je veel meer ruimte om de foto heen om je gereedschappen te plaatsen zodat je deze niet constant aan het verplaatsen bent tijdens het bewerken.
Ook kunnen sommige breedbeeldmonitors 90º gekantelt worden zodat je een portret-stand foto ook volledig beeldvullend kunt aanschouwen / bewerken. Tevens is het kantelen van de monitor erg makkelijk als je veel / vaak tekst leest.
Let op, niet iedere breedbeeldmonitor kan kantelen. Kijk daarom goed in de specificaties van de fabrikant.
Ook verdient het de voorkeur om, als je voor een breedbeeld monitor kiest, minimaal een 21 inch scherm aan te schaffen. De grootte van een scherm word altijd diagonaal gemeten. Als je van een 17 inch 5 x 4 monitor af komt dan wil je uiteraard geen beeld verliezen in de hoogte. Een 21 inch breedbeeld is een nuance hoger dan een 17 inch 5 x 4
Aanbevelingen?
Jazeker...
Na zelf twee weken lang intensief gezocht te hebben naar een goede en betaalbare monitor welke geschikt is voor fotobewerking ben ik heel wat wijzer geworden. Alle fabrikanten zijn de revue gepasseerd, evenals alle modellen. Ik heb honderden laboratoria-test alsmede gebruikers-reviews gelezen alvorens mijn keuze te hebben gemaakt.
Uiteindelijk kwam er slechts 1 merk/model (breedbeeld) als beste uit de test:
Samsung Syncmaster 215TW
Niet verwonderlijk; Samsung was immers de uitvinder van PVA technologie. Dit is een 8-bits PVA 16 x 10 breedbeeld scherm, en kantelbaar bovendien.
In vele reviews word dit scherm vergeleken met de (nu al) legendarische kwaliteit van de Apple Cinema serie monitoren.
De prijs van de Samsung Syncmaster 215TW ligt rond de € 470,00
Je krijgt voor dit geld heel veel kwaliteit terug, kort-om een scherm wat uitermate geschikt is voor fotobewerking en waarmee je beslist geen afscheid hoeft te nemen van je favoriete spelletjes of video's. Dit scherm kan het allemaal. :afro:
Dell maakt ook hele goede PVA schermen, echter deze liggen ietsjes duurder in de markt. Dell maakt overigens ook gebruik van dezelfde schermen die we terug vinden in de Apple Cinema serie.
Hieronder nog wat linkjes naar een aantal product-specificaties en reviews.
Let overigens wel goed op dat jouw grafische kaart de "native resolution" van de monitor ondersteunt. In het geval van de grotere schermen ligt deze meestal rond de 1280 x 1024 (5x4) of 1680 x 1050 (16x10)
Tot slot nog een foto'tje van mijn scherm:
Gr. John
Hier kun je verschillende merken / modellen invoeren om de specificaties te bekijken:
http://www.flatpanels.dk/skaerme.php
Samsung Syncmaster 215TW:
http://www.bit-tech.net/hardware/2006/07/0...er_215tw/1.html
http://www.trustedreviews.com/displays/rev...21in-Monitor/p1
Dell:
http://accessories.euro.dell.com/sna/produ...ldhs1&sku=59203
Verschillende tests:
http://www.prad.de/new/monitore/testberichte.html
..
